ENJEKSİYONLU ( ECU, BEYİN KONTROLLÜ )
MOTORLAR
1. – Enjeksiyon Tiplerine Göre Gruplandırma
Enjeksiyonlu araçlarda LPG sistemi prensip olarak karbüratörlü araçlarla aynıdır. Sadece bazı elektronik parçalar eklenir. Enjeksiyon sistemleri iki büyük grup altında yer almaktadır.LAMBDA SONDALI (Oksijen Sensörlü)
· LAMBDA SONDASIZ (Oksijen Sensörsüz)
Oksijen sensörü egzostun üstüne takılır ve egzost gazlarını analiz eder. Enjeksiyon rölesi analiz edilen verilere göre eğer fakir bir karışım varsa benzin miktarını yükseltir zengin ise benzin miktarını azaltır.
Diğer bir gruplandırma Enjeksiyon Tiplerine göre aşağıdaki gibi yapılır.
Mekanik Enjeksiyon
Elektromekanik Enjeksiyon
Tek Nokta Enjeksiyon (SPI)
Çok Nokta Enjeksiyon (MPI). Çok nokta enjeksiyonlar aşağıdaki üç alt gruba ayrılır:
Full Grup Enjeksiyon
İki Kanallı Ardışık Enjeksiyon (Sequential Fuel Sistem 2+2)
Dört Kanallı Ardışık Enjeksiyon (Sequential Fuel Sistem 4)
Mekanik Enjeksiyonlu Sistemler
Mekanik enjeksiyonlu araçlarda benzin dizel sistemlerdeki gibi mekanik bir şekilde püskürtülür. Benzin miktarı silindirler tarafından emilen hava miktarına göre ayarlanır.( Mercedes 280 , 300 SE )
Elektromekanik Enjeksiyonlu Sistemler
K-Jetronik Sistemler
Emilen hava akışına bağlı olarak, kapakçık enjekte edilecek benzin miktarını belirleyen bir noktada dengede kalır.
Gazla çalışmada, kapakçık uygun bir mekanizma sayesinde benzin akışı durdurulmuş iken zorla açılır ve benzin düşük basınçta benzin pompası üzerinden geri sevk edilir. /5/
K-Jetronic enjeksiyon sistemi Şeması
Tek noktalı enjeksiyonlu araçlarda (SPI) motor milinin devrine göre (2 komple devirde) silindirlere benzin püskürtülür. Benzin miktarı benzin rölesinden alınan komutla ayarlanır. Enjeksiyon rölesi motorda çeşitli sensörlerden (Basınç, Sıcaklık vs.) aldığı bilgilere göre enjektörlere benzin miktarı ile ilgili komut gönderir. ( TOFAŞ ŞAHİN, DOĞAN )
2- Yakıt Basınç Regülatörü 7- Elektro swicth 12- Yakıt filitresi
3- Ateşleme bobini 8- Yakıt pompası switch 13- Isı sensörü
4- Enjektör 9- Kontak anahtarı 14- Lambda Sensör
5- Valf sensörü 10- Akü 15- Disribütör
SPI (Tek Nokta) enjeksiyon sistemi şeması
MPI (Çok Noktalı) Enjeksiyon Sistemi
MPI sistemlerinde silindir başına bir adet olmak üzere, emme sübaplarının yakınına yerleştirilmiş enjektörler bulunur.
2-Yakıt Pompası 9-Rölanti ayarı 16-Termik Switch
3-Yakıt Filitresi 10-Valf switch 17-Ateşleme Distribütörü
4-Benzin boruları 11-Valf 18-İlave hava valfi
5-Benzin basınç Reg. 12-Hava akış ölçer 19-CO ayar vidası
6-ECU (Röle) 13-Röle 20-Akü
7-Enjektörler 14-Oksijen sensör 21-Kontak
MPI Çok Noktalı enjeksiyon sistemi şeması
MPI sistemleri üç gruba ayrılır.
Full Grup Enjeksiyon
Full grup enjeksiyonlu araçlarda enjektörler motor devrine göre benzin püskürtür. Benzin miktarı enjeksiyon rölesi tarafından çeşitli sensörlerden alınan bilgilere göre ayarlanır.Bu tür enjeksiyon sistemlerinde dört enjektörün negatif uçları birbirine bağlıdır. ( BMW , HYUNDAI , FORD )
İki Kanallı Ardışık Enjeksiyon
İki Kanallı Ardışık Enjeksiyonlu (Sequential Fuel Sistem. 2+2) sistemlerde bir sensör grubu 2 silindire, diğer sensör grubu kalan 2 silindire kumanda eder. Benzin püskürtme zamanı motor milinden ayarlanır.Enjektörler ikişerli gruplar halinde röleye bağlıdır. ( BMW 318 – 520 , TEMPRA , OPEL )
Dört Kanallı Ardışık Enjeksiyon
Dört Kanallı Ardışık Enjeksiyonlu (Sequential Fuel Sistem 4) sistemlerde enjektörler birbirinden bağımsızdır.Yani her silindir ihtiyacına göre benzin alır. Püskürtme zamanı motor milinden ayarlanır. Benzin rölesinden her enjektöre ayrı ayrı komut gönderilir.Dört enjektör için dört bağımsız kablo vardır. ( PALIO , SİENA , MAREA , BRAVA )
Oksijen Sensörü Durumuna Göre Gruplandırma
Lambda Sondalı Araçlar (Oksijen Sensörlü)
Atmosfer kirliliğindeki sürekli artış yeni ve sıkı çevre kanunlarının hazırlanmasını beraberinde getirmektedir. Bunların ilki, yeni trafiğe çıkan araçlar için katalitik konvertör kullanımının zorunlu hale getirilmesidir.
Oksijen sensörlü üç-yollu katalitik konvertör, çevreyi kirleten emisyonların azaltılmasında bugün için en gelişmiş yöntemdir.
Katalitik konvertör, HC, CO ve NOx emisyonlarının %90 oranında önlenmesini sağlar; ancak yalnızca elektronik olarak kontrol edilen besleme sistemlerinde gerektiği gibi çalışır.
Katalitik konvertörlü bir aracı LPG’ye dönüştürmek için, Oksijen Sensöründen faydalanılır. Sisteme ilave edilen LAMBDA STORM (BLITZ) isimli cihaz LPG’ye mükemmel bir yanma sağlar ve benzinden gaza geçişin otomatik anahtarlamasını kontrol eder. Ayrıca, katalitik konvertörü korumaya yarayan teşhis fonksiyonlarına da sahiptir.
Lambda Sondasız Araçlar (Oksijen Sensörsüz)
Lambda Sondasız araçlarda LPG dönüşümü (Şekil – 4.6.) karbüratörlü araçlara benzemekle birlikte sadece; elektronik Buharlaştırıcı-Regülatör, aracın orijinal sistemine bağlı bir yakıt seçici anahtar, özel bir mikser ve gerekiyorsa başka elektrikli veya mekanik cihazları içerir.
ENJEKSİYONLU ARABALARDA LPG DÖNÜŞÜMÜ ÖNEMLİ BİLGİLER
Herhangi bir sensörün devre dışı kalması veya motor çalışırken fabrikada programlanan değerlerin ölçülememesi durumunda ECU unitesine hata ve arıza sinyaleri gönderilmektedır. Bu hataların zaman içerisinde ECU hafızasına depolanması çok tehlikelidır. ECU bir microchip olup, imalat esnasında programlanmaktadır.Hata ve arızaların depolanması ECU’ nun hafızasını doldurur aracın çalışmamasına sebep olur.Ecunun ağrızalanmasına nden olabilir. ECU (Beyin) fiyatı aracın cinsine bağlı olarak 500-3000,-USD arasında değişmektedir.
Bu nedenle Enjeksiyonlu araçların LPG’ ye dönüşümünde ECU’ ya hiç bir şekilde hata veya arıza sinyali gitmemelidir.
Genellikle uygun cihazlarla dönüşüm yapılmayan enjeksiyonlu araçlarda; Lambda Sensör, Enjektör Arıza Sensörü, Check Engine Sensörü, Pompa Arıza Sensörü hata sinyalleri alınmaktadır. Piyasada yapılan uygulamalarda bu hatalar bazı röleler kullanılarak giderilmeye çalışılmaktada veya önemli değil-bir şey olmaz mantığıyla geçiştirilmektedir..
Burada en önemli sensör Lambda sensörüdür. Çünkü diğer bütün sensörler bu sensör tarafından yapılan analizlere bağımlıdır.
Lambda sensör egzostan geçen gazı analiz ederek yakıt karışımının stekiometrik oranını tutturmaya çalışır. Egzost gazının fakir veya zengin karışım içermesine göre enjektörlere benzin püskürtmesi veya stepe (Hava vidası) havayı çoğaltması veya azaltması komutu verir.
Lambda sensoru araç LPG ile çalıştığı zaman değişik değerler ölçer. Yani kısaca ECU’ ya hata değerleri vermeye başlar. Ayrıca, motor LPG ile çalışıp benzine döndükten sonra da doğru oranları bulmak için Lambda zorlanır. Hatta araçlarda eski değerler hiç bulunamaz ve motorun aracın benzinle kötü çalışmasına veya hiç çalışmamasına neden olur.
Ayrıca, Enjektör arıza, pompa arıza veya check engine sensörleri kolayca devre dışı bırakılabilir ancak araçta herhangi bir arıza varsa bu tespit edilemeyeceğinden daha büyük hasarlara neden olacaktır.
Bu nedenle enjeksiyonlu araçların LPG’ ye dönüşümünde aşağıdaki kurallara kesinlikle uyulmalıdır:
1- Lambda Sensörü emüle edilecektir (Uyutma). Emülasyonda kullanılan cihazlar araç benzinle çalışıyormuş gibi stekiometrik sinyaller gönderebilmelidir.
2- Enjektörler emüle edilecektir (Uyutma). Eğer bu işlem uygun cihazlar kullanılarak başarılı bir şekilde yapılırsa arıza sinyalleri hafızaya gönderilmeyecek ve sensörlerin iptal edilmesine gerek kalmayacaktır.
3- Benzin pompası durdurulmayacaktır. Eğer durdurulacak olursa pompa arıza sensörü devreye girer.Bazı araçlarda pompaya kumanda eden kablo üzerinde ince bir aluminyum folyo vardır. Bu kablo kesilir ve herhangi bir yerinde iletişim bozulursa arıza sinyalleri devreye girecek dolayısıyla motorun ECU’sunda hata sinyali oluşacaktır. Ayrıca pompayı durdurmak enjektörlerin kuru çalışması neden olacağından enjektörlerin kısa sürede arızalanmasına neden olacaktır.
Enjeksiyonlu araçlarda Lambda Sensör egzos gazını analiz ederek en uygun hava-yakıt karışımını sağlar. Yani aracın egzosundan çıkan gazların çevreye enaz zararlı olmasını temin eder. Yasal olarak LPG ile çalışan enjeksiyonlu araçlarda egzos emisyon değerlerinin 94/12/CE ve 96/69/CE normlarına uygun olması gerekir. Ayrıca bir enjeksyonlu aracın LPG dönüşümünde kullanılan elektronik parçaların tümü mutlaka E Belgeli olmalı ve egzost emisyon testlerini geçmesi gerekir.Yani aracın LPG ile sorunsuz çalışması yeterli olmayıp, öngörülen egzost emisyon değerlerini de sağlamalıdır.
Enjeksiyonlu Araçların LPG’ye Dönüşümünde Kullanılan Cihazlar
Buharlaştırıcı-Regülatör: Karbüratörlü araçlarda olduğu gibidir.
Kontrol unitesi : ECU’nun bir benzeri olup, STORM veya BLITZ adıyla anılır.
Komutatör : Karbüratörlü araçlardaki yakıt seçici anahtara benzer. Ancak fonksiyonları değişiktir.
Aktüatör veya step : Bir otomatik ayar vidasıdır. Devamlı gaz akışını sondadan aldığı sinyale göre stekiometrik olarak tutmaya çalışır. Böylece hem motor ihtiyaca göre LPG alır hem de egzost emisyonu belirli bir değerde tutulur.
Mixer : Karburatörlü araçlarda olduğu gibidir. Enjeksiyonlu araçlarda hava manifoldu valflerden uzak kaldığı için burayı dolduran gaz hava filtresine doğru geri ateşlenebilir. Bu nedenle mixerler özel paletler ile donatılmalıdır.
.jpg)
