(Partikül filtresi ve partikül filtresi temizleme spreyi)
Dizel Partikül Filtresi Temizleme (Partikül Filtresi Dolmuşsa Ne Yapılmalı?)
Partikül filtresinde biriken partiküller belirli bir eşik değeri aştığında, yakılarak temizlenmesi gerekir. Partikül filtresi kurum ile dolmuşsa, uyarı lambası ya da " partikül filtresi dolu süremeye devam ediniz" gibi uyarı mesajları gelecektir.
Partikül filtresi temizliği 3 şekilde meydana gelir.
a) Dizel Partikül Filtresinin Kendiliğinden Temizlenmesi:Aracı uzun yolda yüksek devirde kullandığınızda, egzoz gazı sıcaklığı artacağından, filtredeki partiküller kendiliğinden yanarak temizlenecektir. Bunu sürücü fark etmez, özel bir şey yapmaya gerek yoktur.
b) Yolda Motor Kontrol Ünitesinin (ECU) Dizel Partikül Filtresi Temizleme İşlemi:Filtre dolduğunda, ECU özel bir operasyonla enjeksiyonu değiştirerek partikül filtresini temizler
.
c) Araç Servise Getirilerek Filtrenin Temizlenmesi:Bilgisayarla yapılan temizleme işlemi.
Bu üç temizleme işleminin detaylı anlatımı aşağıdadır.
Öncelikle (Bkz: Dizel Partikül Filtresi Nedir?)
(Bkz: Dizel Partikül Filtresi Arızası ve Partikül Filtresi Uyarı Lambası)
Öncelikle (Bkz: Dizel Partikül Filtresi Nedir?)
(Bkz: Dizel Partikül Filtresi Arızası ve Partikül Filtresi Uyarı Lambası)
(Partikül Filtresi Uyarı-İkaz Lambası)
a) Dizel Partikül Filtresinin Kendiliğinden Temizlenmesi.
Dizel araçlar yüksek motor devirlerinde, yüksek motor yükünde veya uzun yol sürüşlerinde (otobanda kullanım gibi) kullanıldığında, egzoz gazlarının sıcaklığı sayesinde partikül filtresindeki partiküller kendiliğinden yanarlar ve böylece filtre temizlenmiş olur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta yüksek hız değil, yüksek motor devrinde araç kullanılmalıdır, yani 3000 devirin üzerinde, düşük viteste 3.-4. Vites ve yaklaşık 50 km/h hızla araç kullanılmalıdır. Yüksek hızlara çıkılırsa temizleme işlemi yapılmaz.
(Partikül Filtresi Kurumla Dolmuş)
Motor yükünün artmasıyla egzoz gazı sıcaklığı 350 santigrat dereceyi geçtiğinde, karbon (C) parçacıklarından oluşan partiküller ile, egzoz gazında bulunan NO2 (azot dioksit) arasında bir yanma reaksiyonu gerçekleşir. Partiküllerin yanmasıyla tıkanan-dolan partikül filtresi temizlenmiş olur.
Eğer DPF (dizel partikül filtresi) arıza lambası (motor arıza lambası) yanmışsa, yüksek devirli uzun yol kullanımıyla (yaklaşık yarım saat), filtre temizlenecek ve arıza lambası sönecektir.
Bu sırada ard enjeksiyon yapılmaz, buna gerek yoktur.
Yolda giderken partikül filtresinin kendini temizleyebilmesi, 250-350 derecelik sıcaklıktan sonra başlar, yaklaşık 600 derecelik sıcaklık ideal temizleme sıcaklığıdır. Aşırı egzoz gazı sıcaklığı 800-1000 oC , partikül filtresine zarar verir, özelliğin bozulmasına sebep olur.
Yeni nesil bazı dizel araçlarda yolda giderken partikül filtresi temizleme işlemi yapılırken, gösterge panelinde yeşil renkli partikül filtresi ikaz ışığı yanar, işlem bittiğinde söner.
(Partiküllerin yakılarak temizlenmesi)
Eğer dizel partikül filtresi tıkanmış-dolmuşken, aracı genelde şehir içi – düşük – kısa mesafe şeklinde kullanıyorsanız, ekranda ikaz yazısı (partikül filtresi dolu sürmeye devam edin) veya sarı ikaz lambası yanarak, sizi uzun yol – yüksek motor devri yapmanız için uyarır, böylece araç partiküllerin yakılarak temizlenmesi işlemine başlayabilir.
Eğer araç uzun yol yüksek motor devri sürüşüne geçirilmezse, yani partikül filtresi temizleme (rejenerasyon) işlemine uygun sürüş yapılmazsa, filtredeki doluluk artar ve, gösterge panelinde tekrar uyarı yazıları ve ikaz lambası yanar, bu defa partikül filtresi ikaz lambası sürekli yanıp söner. Motor gücü, motor kontrol ünitesi tarafından düşürülür.
Eğer sürüş anında – yolda partikül filtresi temizleme işlemine uygun sürüş yapılmamaya devam edilirse, gösterge panelindeki partikül filtresi ikaz lambası kırmızı renkte yanar (bazı araçlarda STOP ışığı da yanabilir), motor gücü düşürülür, bu durumda aracın en yakı servise götürülmesi gerekir. Burada bilgisayarlı partikül filtresi temizleme prosedürü uygulanır.
Kamyon ve Tırlarda Dizel Partikül Filtresi Arıza İkaz Lambası ve Partikül Filtresinin Temizlenmesi
Bazı dizel kamyonlarda, sarı renkli partikül filtresi ilk kez yandığında (veya uyarı yazısı çıktığında), iki şey yapılabilir:
*Uzun yola çıkıp (yüksek motor devriyle) sürüş yapılmalıdır.
*Bazı dizel kamyonlarda partikül temizleme işlemi için bir buton bulunur, sürücü manuel olarak bu işlemi başlatabilir, bu işlem için kamyon DURUR HALDEYKEN, bu butona basılarak, sistemin otomatik olarak partikül filtresi temizleme prosedürünü uygulaması sağlanır, bu işlem yaklaşık 1 saat sürer. İşlem bittiğinde ikaz ışığı sönecek, motor devri kendiliğinden rölanti devrine düşecektir. Burada üreticinin talimatlarına uyulmalıdır.
b) Yolda Motor Kontrol Ünitesinin (ECU) Dizel Partikül Filtresi Temizleme İşlemi
Düşük motor yüklerinde aracın kullanılmasında ise, örneğin şehir içi kısa yolculuklar sırasında; motorun egzoz gazı sıcaklığı yeterince yükselmez (yaklaşık 200-250 derece olur) ve partikülleri yakacak seviyeye ulaşamaz.
Bu durumda motor kontrol ünitesi (ECU), en son kaç kilometre önce partikül filtresi temizleme-yenileme yapıldığına, partikül filtresinin o anki doluluk miktarına ve sürüş biçimine (şehir içi kısa yol – uzun yol otoban) bakarak, partikül filtresinin temizlenmesi için bir operasyon yürütür.
Motor kontrol ünitesi, enjeksiyon sistemini partikül filtresinin yenileme moduna göre yeniden düzenler. ECU, ön enjeksiyonu ve ana enjeksiyonu geciktirir (rötar verir) ve ekstra bir 3. ard enjeksiyon daha yapar. Ard enjeksiyon, piston iş zamanında üst ölü noktadan (ÜÖN), alt ölü noktaya (AÖN) hareket ederken az bir miktar mazotun püskürtülmesiyle gerçekleştirir.
Bu temizleme-yenileme modu sırasında, yanma sıcaklığını düşüren EGR sistemi devre dışı bırakılır.
(Partikül Filtresinin Temizlenmesi: Kurumlar yakılıyor)
Ana enjeksiyonun geciktirilmesi ve ard enjeksiyon yapılması sayesinde, mazot tamamen yanmaz ve egzoz gazında fazla miktarda yanmamış hidrokarbon (HC) oluşur, bu yanmamış hidrokarbonlar oksidasyon katalizöründe reaksiyona girerek yanarlar ve çok yüksek sıcaklıklar meydana gelir. Yaklaşık 600 santigrat dereceye yükselen egzoz gazı sıcaklığıyla ve egzoz gazındaki oksijenle yanma reaksiyonuna giren karbon partiküller yanar. Filtre böylece temizlenir.
Eğer dizel araç sürekli olarak kısa mesafelerde kullanılırsa, örneğin kısa mesafe evden işe kullanım gibi, bu işlemin yapılması da mümkün olmaz, işlem için yeterli süre verilmemiş olur, bu durumda partikül filtresi dolmaya devam edecektir. Yapılması gereken işlem aracı servise götürüp, temizletme işlemi yapılmasıdır.
Motor kontrol ünitesi, yenileme-temizleme modunu yürütürken çeşitli sensörlerden veriler alır.
*Oksidasyon katalizörü çıkışında-partikül filtresi girişinde bulunan egzoz gazı sıcaklık sensörü, partikül filtresine giren egzoz gazlarının sıcaklığını ölçer, böylece yenileme işlemi için yeterli sıcaklığa ulaşılıp ulaşılmadığı belirlenmiş olur.
*Dizel partikül filtresinin çıkında da bir egzoz gazı sıcaklık sensörü bulunur. Bu sensörden gelen sıcaklık bilgisi, partikül filtresindeki yanma olayının ve yanma sonucu yükselen sıcaklığın izlenmesini sağlar. Yenileme işleminin süresi de kontrol edilmiş olur.
Örneğin; partikül filtresi temizleme-yakma işlemi sırasında, oksidasyon katalizörü çıkış sıcaklığı 500 oC iken, (bu sıcaklık partikül filtresine giren egzoz gazının sıcaklığıdır aynı zamanda), partikül filtresindeki yanmayla, partikül filtresi çıkışındaki egzoz gazı sıcaklığı 700 oC olur. Bu şu demektir, partikül filtresinde yanma meydana geliyor, o yüzden egzoz gazı sıcaklığı arttı. Eğer giriş ve çıkış sıcaklığı eşitlenmişse, artık partikül filtresinde yanacak partikül kalmamış demektir, bu durumda ECU bunu algılar ve temizleme operasyonunu sonlandırır.
*Emme manifoldunun çıkışında, turbo şarjın türbin tarafındaki egzoz gazı girişinde de bir egzoz gazı sıcaklık sensörü bulunur. Bu sensörden gelen sıcaklık bilgisiyle, egzoz gazının aşırı ısınması ve bunun sonucu turbo şarja zarar vermesi engellenmiş olur.
Bu işlemler sırasında ECU, araçtaki elektrikli alıcıları, örneğin arka cam ısıtma ve radyatör fanı gibi, otomatik olarak çalıştırarak motor yükünü arttırabilir (egzoz sıcaklığı artması için).
Yeni nesil bazı dizel araçlarda yolda giderken partikül filtresi temizleme işlemi yapılırken, gösterge panelinde yeşil renkli partikül filtresi ikaz ışığı yanar, işlem bittiğinde söner.
Bir yanma zamanında 2’den fazla enjeksiyonu, örneğin bu filtre temizleme işleme sırasında 3. bir ard enjeksiyon yapılıyordu, piezo enjektörler yapabilir. Selenoid valfli dizel enjektörler bir yanma zamanında 2 kez enjeksiyon yapabilir. Bu durumda, selenoid valfli enjeksiyona sahip dizel partikül filtreli bir dizel motorda, partikül filtresi temizleme işlemi yapılabilmesi için, egzoz hattına çok az miktarda mazot püskürtmek için 5. bir yakıt enjektörü konur. Partikül filtresi temizleme işlemi sırasında gövdeden hemen önce egzoz borusuna bu enjektörden mazot püskürtülerek, partikül filtresinde yanma ve sıcaklık artışı sağlanır. ECU, sadece bu işlem sırasında bu enjektörü çalıştırır.
Egzoz borusuna mazot püskürtülerek, partikül filtresi temizleme işlemi bazı kamyonlarda da kullanılır. Püskürtülen mazot, oksidasyon katalizöründe yanarak sıcaklık 600 dereceye çıkar ve hemen ardındaki partikül filtresindeki kurumlar yakılır.
c) Araç Servise Getirilerek Filtrenin Temizlenmesi
Partikül filtresi arıza lambası yanması sebebiyle veya partikül filtresinin dolması-tıkanması sebebiyle araç servise getirildiğinde, bilgisayarlı olarak diyagnostik cihazıyla bir temizleme işlemi gerçekleştirilir. Bu işlem yaklaşık yarım saat sürer.
Bazı firmalar bu işlem sonunda motor yağının değiştirilmesini önerir. Bilgisayar kontrolünde motor devri yükseltilerek yüksek devirde çalıştırılması sağlanır, egzoz hattı bu süreçte çok sıcaktır dikkat ediniz.
Bazı servislerde temizleme işlemi için dizel partikül temizleyici sprey de kullanılır. Sıcaklık sensörü çıkarılıp buradan sprey püskürtülür, yarım saat beklenir ve daha sonra bilgisayarla temizleme işlemi yapılır.
Partikül Filtresi Ne Zaman Değiştirilir?
Marka ve modele göre değişmekle birlikte yaklaşık 150 – 200 bin kilometrede bir dizel partikül filtresi değiştirilir. (Araç kataloğuna bakınız).
Aşağıda yaklaşık 100.000 kilometre kullanılmış yeni nesil dizel araçtaki sağlam sağlıklı bir dizel partikül filtresinin giriş ve çıkışı görülebilir. Filtrenin giriş borusu siyah kurum bağlamışken, filtreden sonraki çıkış borusu tertemizdir.
(Kullanılan sağlıklı bir dizel partikül filtresi)
.jpg)
