Gaz Kelebeği Konum/Pozisyon Sensörü Nedir Görevi ve Arızası

Gaz Kelebeği Konum/Pozisyon Sensörünün Görevi Nedir ?

Gaz kelebeği sensörü, gaz kelebeğinin açılma miktarını (o anki konumunu) ölçerek motor kontrol ünitesine (ECU) iletir.

TPS Sensörü Nedir ?
Gaz kelebeği pozisyon sensörünün ingilizcesi olan Throttle Position Sensor'ün kısaltılmış halidir.

Gaz Kelebeği Konum/Pozisyon Sensörü Nasıl Çalışır ?

Gaz kelebeğinin açılma miktarı, gaz kelebeği miline bağlı olan bir potansiyometre'nin (ayarlanabilir direnç), kelebek hareketiyle hareket edip voltaj değişim meydana getirmesiyle ölçülür. Çalışma mantığı basittir, elektriğin geçtiği iletkenin boyunun uzayıp kısalması, direnç değerini değiştirmektedir. Temas uçlarının hareket etmesiyle de, direnç pistinin boyu değişmiş olur, yani kısa yolun direnci düşük, uzun yolun direnci fazla olacaktır. İşte gaz kelebeğinin hareketiyle, temas uçlarının direnç pistindeki konumları değişir, direnç değişir, direnç değişimi voltaj değişimine çevrilir ve bir sinyal olarak motor kontrol ünitesine iletilir.

(Bakınız: Araçtaki Tüm Sensörler)

(Gaz kelebeği konumu için, potansiyometre hareketini kelebek milinden alıyor. Genelde pedalının hareketi bir gaz teliyle gaz kelebeğine iletiliyorsa, yani gaz teli olan araçlarda bu tip kelebeği konum sensörü kullanılıyor)

(Buradaki resimdeyse, gaz kelebeği sensörünün temas uçları, kelebeği döndüren dişli üzerinden alınmış. Eğer elektrik motorlu gaz kelebeği kullanılan bir araçsa, gaz kelebeği konum sensörü bu tipte olacaktır)

Elektrik motorlu gaz kelebeklerinde bulunan gaz kelebeği konum sensörlerinde, temas uçları kelebek mili üzerinde değil, kelebeği döndüren plastik dişliler üzerinde bulunur.

Gaz kelebeği konum sensöründe, gaz pedalı konum sensöründe olduğu gibi, aynı işi yapan iki farklı sensör kullanılmıştır, bunun sebebi güvenlik ve olası sapmaların önüne geçilerek, çalışmasını garanti altına almaktır.

Gaz kelebeği konum sensörde bulunan bu iki pist, iki ayrı alt sensör gibi çalışır, fakat ters yönlü olarak bu işi yaparlar. Örneğin;
1. sensör (1. direnç pisti), gaz kelebeği sonuna kadar açıkken, en yüksek voltaj gerilimi verir.
2. sensör (2. direnç pisti), gaz kelebeği sonunda kadar açıkken, en düşük voltaj gerilimi verir.
Yani birbirinin zıttı yönde çalışırlar, böylece kontrol ünitesi, bu sensörleri ayırt eder ve ölçümlerin doğruluğunu kontrol edebilir.


Gaz kelebeğini ne kadar açık olduğu bilgisi, ECU tarafından çeşitli işlerde kullanılır. Örneğin yakıt enjektörlerinin enjeksiyon miktarını belirlerken, gaz kelebeği açıklık miktarı bilgisi kontrol edilir.
Ayrıca gaz pedalına basılma miktarıyla, gaz kelebeğinin açılma miktarı karşılaştırılarak kontrol amaçlı bir geri besleme alınır.

Gaz Kelebeği Konum-Pozisyon Sensörü Arıza Belirtileri (Gaz Kelebeği Konum Sensörü Arızası Nasıl Anlaşılır? )

* Yakıt tüketimi artar

* Egzoz emisyonları (CO-Karbon monoksit ve HC-Hidrokarbonlar)

* Motor devrinin kendiliğinden artması veya dalgalı rölanti

* Hızlanmada devirlenmede kesinti ve zayıflık

Gaz Kelebeği Konum/Pozisyon Sensörü Arızası ve Çözümleri

Gaz kelebeği konum sensörünün içinde, garanti olsun diye 2 ayrı sensör olduğunu söylemiştik. Şimdi bu durum göz önüne alınarak, arıza durumlarını açıklayalım.

* Gaz kelebeği konum sensörlerden birinin arızalanması - sinyal göndermemesi durumu.
- Sürücü gösterge panelinde arıza lambası yanar.
- Hız sabitleme sistemi devre dışı kalır.
- Gaz pedalı normal çalışmaya devam eder, motor çalışır ve çalışmasında bir sorun olmaz.

* Gaz kelebeği konum sensörlerden ikisini de arızalanması - sinyal göndermemesi durumu. (Tamamen arızalanma durumu)
- Sürücü gösterge panelinde arıza lambası yanar.

- Gaz kelebeği, gaz pedalına tepki vermez.

- Motor yaklaşık 1500- 2000 devirle çalışmaya devam eder, yani arıza moduna geçer. Aracı güvenli bir yere park edebilir ya da en yakında teknik servise götürebilirsiniz.

Gaz Kelebeği Konum/Pozisyon Sensörü Nerededir ? Motordaki konumu nedir?

Gaz pedalı konum sensörü, gaz kelebeğinin hemen yanında bulunur. Gaz kelebeği, emme manifoldunun girişinde, hava filtresinden sonra bulunur. 

(Bakınız: Araçtaki Tüm Sensörler)